این نوشتار توسط رامین فخاری در تاریخ ۲۸م مرداد، ۱۳۹۱ و در دسته "هخامنشیان" ارسال شده است.

پس از مرگ کروش پسر بزرگش کمبوجیه به حکومت رسید کمبوجیه دستور داد تا برای حمله به مصر آماده شوند کمبوجیه قبل از حمله به مصر برای حفظ پادشاهی خود دستور داد تا برادر کوچک خود بردیا را به قتل برسانند.

در سال ۵۲۹ قبل از میلاد سپاهیان کمبوجیه با عبور از شام و غره در امتداد خط صاحلی بسور سحرای سینا پیشروی کردند آماسیس فرعون مصر که فکر می کرد کمبوجیه قصد دارد از طریق دریا به او حمله بکند نیروهایش را در ساحل جمع کرد ولی کمبوجیه از صحرای سینا به مصر حمله کرد آماسیس دستور داد که سربازان مصری برای دفاع از خشکی آماده شوند ولی با مرگ او سربازان مصری نتوانستند مقاومت کنند و مصر سقوط کزد.

با سقوط مصر حاکم لیبی فورا هدایایی به کمبوجیه فرستاد و لیبی را جزو مناظق تحت سیطره ی ایران اعلام کرد.

کمبوجیه در مصر نیز مانند رفتار کوروش در بابل عمل کرد و به آداب و رسوم مردم احترام گذاشت و کاهنان معبد وی را فرعون خواندند.

کمبوجیه چندی بعد با خواهر خود رکسانا ازدواج کرد ولی چندی بعد او را به قتل رساند.

در زمانی که کمبوجیه مشغول سر و سامان دادن به اوضاع مصر بود یکی از مغ ها که بسیار شبیه به بردیا بود و از داستان قتل بردیا خبر داشت خود را به جای او جا زد و خود را جانشین کمبوجیه معرفی کرد کمبوجیه با شنیدن این خبر پسر ویشتاسب یکی از فرماندهان خود را به عنوان فرماندار مصر انتخواب کرد و به سرعت به سمت ایران حرکت کرد ولی در راه به طرز مرموزی به قتل رسید.

گئوماتا(بردیای دروغین)با بخشیدن مالیات سه سال و حذف سربازی اجباری توانست مردم را به سوی خود جلب کند اما بزرگان پارس کم کم به او شک کردند و توسط یکی از زنهای گئوماتا او را شناسایی کردند بزرگان پارس به فرماندهی داریوش اورا اسیر و از سلطنت خلع کردند.

با کشته شدن گئوماتای دروغین خبر به سرعت به همه ی سرزمین های امپراتوری رسید و همه ی سرزمین ها سر به شورش برداشتند در شوش فردی که خود را بازمانده ی ایلامیان می دانست سر به شورش برداشت در بابل کسی که خود را باز مانده ی آخرین پادشاه بابل می دانست در ماد یکی از سرداران که خود را بازمانده هوخشتره می دانست در پارت پارس ارمنستان سیستان مرو بلخ نیز کسانی قیام کردند.

در ماد شخصی به نان فرووتی در پارس مرتی ی در اسگرتی چیثر تخم در پارت و گرگان فرورتی در مرو فراد در ی اوتیا و پارس و رخج وه یزدات در بابل نیز شخصی به نام ارخ سر به شورش برداشتند.

پرچم را بر افرازید شیپور در میان توده ها به صدا در آورید ملت ها را به جنگ بخوانید هان ای بابل ای شهر گنجینه   های سرشار دیگر ثروت های تو تمام شده و دوران خود تو هم تمام شده است.(ارمیای نبی)

آستیاک پادشاه ماد روزی در خواب دید ماندانا دخترش وارد اتاق شد و و کوزه ای در دست داشت آب آن را فرو ریخت آب کوزه جریان یافت و حوض شد و حوض رودخانه گردید رودخانه رودی گردید طغیان کرده و دنیا را فرا گرفت.

آستیاک دستور داد کلیه ی دانشمندان و کسانی که در تعبیر خواب سر رشته داشتند در قصر سلطنتی حضور یافته و خواب خود را به آنان نقل کرد.

فته رشک مبر، مرا بگذار و بگذر

در نسکهای زرتشتی، بشارت آمدن دو پیمغبر بزرگ پس از زرتشت و ایدون بشارت ظهور منجی موعود در آخرالزمان داده شده است.

نخست باید به این مهم اشاره کرد که نام افراد در زبان اقوام گوناگون دچار دگرگونی میشود.
“ایلیا”ی عبرانیان را اعراب به صورت “علی” بکار بردند،
“خنوخ” پیغمبر یونانی-مصری را اعراب “ادریس” نامیدند،
“کوروش” پارسی در متون عربی پس از اسلام “قورش” نامیده شد،
“خشایارشا”ی پارسی را یهویان “اخشورش” نامیدند،
“الکساندر” یونانی (مقدونی) را ایرانیان “اسکندر” نامیدند،
“ماشیا” که یک نام عبری است، در زبان عربی “مسیح” نامیده شد،
“روزبه” ایرانی را اعراب “سلمان فارسی” نامیدند،
و …

طبیعتا برای شروع این جستار و نامهایی با ریشه سامی که در متون ایرانی باستان جستجو خواهیم کرد، با علم به این دگرگونی نامها در زبانهای مختلف پیش خواهیم رفت.

***

.

پیشگفتار:

رویدادنامه نبونید- کوروش (که نخستین ترجمه فارسی متن کامل آن در اینجا منتشر می‌شود)، واپسین نمونه از سنت دیرین نگارش رویدادنامه‌های متکی بر گاهشماری در میانرودان (بین‌النهرین) است. این کتیبه به ثبت رویدادهای سال نخست پادشاهی نبونید (556/ 555 پیش از میلاد) تا سال نخست پادشاهی کوروش بزرگ بر بابل (539/ 538 پیش از میلاد) می‌پردازد و در زمان پادشاهی کوروش و پیش از منشور معروف او نوشته شده است. این سند با اینکه بسیار کوتاه و آسیب‌دیده است، از چند جهت اهمیتی فراوان دارد:

- کهن‌ترین سند مکتوب از زمان پادشاهی کوروش بزرگ هخامنشی؛

- کهن‌ترین منبع بازگویی غلبه کوروش بر سرزمین‌های دیگر و از جمله تصرف بابل؛

- کهن‌ترین راوی حمله‌های متقابل آستیاگ و کوروش، معرفی آستیاگ به عنوان آغازگر نبرد و سپس سقوط آستیاگ، آخرین پادشاه مادی و پایان شاهنشاهی ماد؛

- بازگویی رویدادهای سال‌های پادشاهی آخرین شاه بابل و پایان همیشگی استقلال آن.

رویدادهای زمان ورود کوروش به بابل، با همه گزیده‌گویی آن، بسیار خواندنی و منبعی ارزنده برای آگاهی بیشتر و درست‌تر از رفتار کوروش با مردمان شهرهای مغلوب و گرامیداشت خدایان، ادیان و آیین‌های آنان بشمار می‌رود. همچنین این متن، آگاهی‌هایی اندک اما مهم از رفتار شایسته کمبوجیه با نیایشگاه‌ها و باورهای مردمی را عرضه می‌دارد.

به گمان این نگارنده، متن رویدادنامه می‌تواند آموزگار شایسته‌ای برای امروز ما نیز باشد. تاریخ‌نویسی بیطرفانه، منصفانه، بدون اغراق و بزرگ‌نمایی یا کوچک‌نمایی و بدون هرگونه توهین یا تمجید خطاب به هر شخصی و حتی خدایان و شاهان، از ویژگی‌های ارزنده این سند تاریخی است.

رویدادنامه نبونید- کوروش، لوحه‌ای گلی و دو رویه به خط و زبان بابلی نو (اَکـدی) و به بلندای 15 سانتیمتر است که به احتمال از شهر بابل بدست آمده و اکنون در گالری 55 موزه بریتانیا در لندن (قفسه 15) نگهداری می‌شود. بخش‌های وسیعی از این لوحه آسیب دیده و خواندن کامل آن به دلیل افتادگی‌های فراوان، ممکن نمی‌شود.از آنجا که ممکن است، خواندن متن کامل کتیبه با تمام بخش‌های فروافتاده و نامفهوم آن برای همگان آسان نباشد، در آغاز چکیده‌ای آسان‌خوان از این رویدادنامه آورده می‌شود.

* * *

ساكنان ایران زمین بر پایه آیات قرآن و روایات اسلامی، هیچ گاه بت نپرستیده اند. بدون شك ایرانیان قبل از اسلام هم یكتاپرست بوده و خداوند را با نام های «اهورا مزدا»، «ایزد» پرستیده اند.¹ به همین دلیل است كه مسلمین در گذشته زردشتیان را در زمره اهل كتاب قرار می دادند. با طلوع اسلام در حجاز، ایرانیان گم شده خود را در این دین یافتند. آنچه بر اساس آیات قرآن و روایات و منابع تاریخی مسلم است، این كه در میان ملت ها، هیچ ملتی مانند ایرانیان به پیشواز اسلام نرفته اند واین افتخارات بزرگ و بی نظیر ایرانیان در طول تاریخ است كه با درایت خود، در میان آیین ها، آیین حق را برگزیدند و در این راستا یاوری استوار برای اسلام بودند. در آیات و روایات متعددی با تعبیرات گوناگون، از پذیرش اسلام توسط غیرعرب و ایرانیان سخن به میان آمده است. این موضوع بیانگر امور زیر است:

1- توجه خاص قرآن و پیامبر اعظم (ص) به ایرانیان

2- ایرانیان در پیشگامی به حقایق و ارزشها، لیاقت و اشتیاق عمیق دارند.

3- اسلام ایرانیان از اهمیت فوق العاده و ژرفی برخوردار و سرچشمه شایسته ای برای رونق و گستردگی اسلام در همه جهان خواهد شد.

اكنون برخی از آیات و روایات در این زمینه مورد بررسی قرار می گیرد:

پدیدار شدن آتش

یک روز هوشنگ با گروهی از یاران خود به سوی کوه می رفت. ناگاه از دور ماری سیاه رنگ و تیز تاز و هول انگیز پدیدار شد. دو چشم سرخ بر سرداشت و از دهانش دود برمی خاست. هوشنگ دلیر و چالاک بود. سنگی برداشت و پیش رفت و آنرا به نیروی تمام بسوی مار پرتاب کرد.

مار پیش از آنکه سنگ به وی برسد از جا برجست و سنگی که هوشنگ پرتاب کرده بود به سنگی دیگر خورد و هر دو در هم شکستند وشراره های آتش به اطراف جستن کرد و فروغی رخشنده پدید آمد.

هرچند مار کشته شد اما راز آتش گشوده شد. هوشنگ جهان آفرین را ستایش کرد و گفت این فروغ، فروغ ایزدی است. باید آنرا گرامی بداریم و بدان شاد باشیم.

چون شب فرا رسید فرمان داد تا بهمان گونه شراره از سنگ جهاندند و آتشی بزرگ برپا کردند و به پاس فروغی که ایزد بر هوشنگ آشکار کرده بود جشن ساختند و شادی کردند. می گویند «جشن سده» که نزد ایرانیان قدیم بسیار گرامی بود و بهنگام آن آتش می افروختند از آن شب به یادگار مانده است.

کوشش هوشنگ به اینجا پایان نگرفت. فرّه ایزدی با وی بود و او را بر کارهای بزرگ توانا می کرد. هوشنگ بود که دام های اهلی را چون گاو و خر و گوسفند از دام های نخجیری چون گور و گوزن جدا ساخت، تا هم مایه خوراک مردمان باشند و هم در ورزیدن زمین و کشاورزی بکار آیند. از جانوران دونده آنها را که چون سنجاب و قاقم و روباه و سمور پوست نرم و نیکو داشتند برگزید تا مردمان پوست آنها را برخود بپوشند. بدینگونه هوشنگ عمر خود را به کوشش و اندیشه و جستجو برای آبادانی جهان و آسایش مردمان بکار برد و جهان را آبادتر از آنچه به وی رسیده بود به طهمورث سپرد. 

ستاد علی اکبر دهخدا از خبره‌ترین وفعال‌ترین استادان ادبیات فارسی در روزگار معاصر است که بزرگترین خدمت به زبان فارسی در این دوران را انجام داده. لغت نامه بزرگ دهخدا که در بیش از پنجاه جلد به چاپ رسیده است، شامل همه لغات زبان فارسی با معنای دقیق و اشعار و اطلاعاتی درباره آنهاست و کتاب امثال و حکم که شامل همه ضرب المثل ها و احادیث و حکمت ها در زبان فارسی است خود به تنهایی نشان دهنده دانش و شخصیت علمی استاد دهخدا هستند. دهخدا به غیر از زبان فارسی به زبانهای عربی و فرانسوی هم تسلط داشته و فرهنگ فرانسوی به فارسی او نیز هم اکنون در دست چاپ می‌‌باشد. دهخدا علاوه بر این که دانشمند و محقق بزرگی بود مبارز جدی و کوشایی نیز در انقلاب مشروطه محسوب می‌‌شد. او مبارزه را نیز از راه نوشتن ادامه می‌‌داد و مطالب خود علیه رژیم مستبد قاجار را در روزنامه صور اسرافیل که از روزنامه‌های پرفروش و مطرح آن زمان بود چاپ می‌‌کرد. لغت نامه که بزرگترین و مهمترین اثر دهخدا محسوب می‌‌شود . لغت نامه نه تنها گنجینه‌ای گرانبها برای زبان فارسی است، بلکه معانی و تفسیرات و شروح تاریخی بسیاری از کلمات عربی را نیز داراست.

.

کریمخان زند پادشاه ایران پس از شکار در نزدیکی تخت جمشید اردو زد .
از دور عظمت تخت جمشید دیده می شد یکی از فرماندهان گفت آیا شکوه ایران زمین در تخت جمشید پایان می یابد ؟
کریم خان پرسید : در زمان پادشاهی نادرشاه افشار کجا بودی ؟
گفت در تمام آن دوران در روستایمان به پدرم در کشاورزی کمک می کردم .
کریمخان خندید و گفت آن زمان همانند امروز تو از دور به پادشاه ایران زمین نادرشاه افشار نگاه می کردم و می گفتم آیا تمام شکوه ایران زمین در نادر شاه افشار پایان می یابد !؟ و امروز به تو می گویم دیگر آن بزرگی و عظمت را من در کسی و جایی ندیدم .
این سخن وکیل الرعایا کریم خان زند که از سرداران نادرشاه افشار بود خود گویای عظمت و جوهر آن یگانه دوران ها را دارد . ارد بزرگ اندیشمند برجسته کشورمان می گوید : نادرشاه افشار توانست از خراب آبادی که دشمنان برایمان ساخته بودند کشوری باشکوه بسازد نام او همیشه برای ایرانیان آشنا و دوست داشتنی خواهد بود .
نادر شاه افشار در جمع ارتشیان ایران می گوید : وقتی پا در رکاب اسب می نهی بر بال تاریخ سوار شده ای شمشیر و عمل تو ماندگار می شود چون هزاران فرزند به دنیا نیامده این سرزمین آزادی اشان را از بازوان و اندیشه ما می خواهند . پس با عمل خود می آموزانیم که پدرانشان نسبت به آینده آنان بی تفاوت نبوده اند .و آنان خواهند آموخت آزادی اشان را به هیچ قیمت و بهایی نفروشند …………

پس از آنکه سپاهیان تیرداد پادشاه ایران ، ارتش یونان را به عقب راند و سلوکوس فرمانروای آنها را به بند کشید در شهر صددروازه ( دامغان امروزی ) بخاطر این پیروزی ارزشمند جشن و پای کوبی بزرگی برپا شد . در میان بزم اشک دوم دید گروهی تن پوش رزم آوران شکست خورده یونانی را بر تن نموده و مردم را می خندانند . پادشاه ایران دستور داد آنها را گرفته و در بند بیندازند . آن شب فرمانروای ایران به مردم گفت : فرزندان ما جانانه جنگیدند و در راه ایران کشته شدند جنگجویان یونانی هم مسخره نبودند و اگر می توانستند یک ایرانی را هم زنده نمی گذاردند آنها به خاطر کشورشان کشته شدند و ما پیروز . خندیدن بر سپاه در هم شکسته آنها در خوی ما نیست .
ارد بزرگ متفکر فرهیخته کشورمان می گوید : فرومایگان پس از پیروزی ، همآورد شکست خورده  خویش را به ریشخند می گیرند .
پس از سه روز به فرمان پادشاه ایران گروهی که در بزم دستگیر شده بودند آزاد گشتند . و این رسم نیک برای آیندگان سرزمین پاک ایران باقی ماند

هم میهنان عزیز، شما می توانید در كامل شدن این فهرست به ما یاری برسانید.

اراك: سلطان‌آباد

اردبیل: فیروزگرد، اردپیل، بادان پیروز، پیروز رام

ارومیه: ارمیه، اورمیه، رومیه، رضائیه

اصفهان: انزان، گابیان، گابیه، جی، كی، اسپاهان، سپاهان، اسپهان، صفاهان، اسفاهان، اسبهان، اسفهان، اسباهان، گابا، اسپادانا، آپادان، آپادانا، رشورجی، یهودیه، اصبدانه